Elke derde persoon heeft (wel eens) een paniekaanval gehad.

Druk op de borst, moeite met ademhalen, tintelende vingers en duizeligheid. Een paniekaanval wordt gemakkelijk verward met een ernstige ziekte omdat het dezelfde symptomen heeft. Het verschil is dat paniekaanvallen, hoewel ze onaangenaam zijn, volkomen onschuldig zijn en vanzelf weer overgaan.

Ongeveer een op de drie mensen heeft wel eens een paniekaanval gehad, soms is het een eenmalige aanval, maar voor anderen kan het een terugkerende gebeurtenis worden, wat leidt tot wat bekend staat als een paniekstoornis.

– Er is sprake van een panieksyndroom als het lange tijd aanhoudt met terugkerende paniekaanvallen. Je wordt zo bang dat het terugkomt dat de angst zelf beperkend wordt en je dingen gaat vermijden. Je gaat bijvoorbeeld niet naar de sportschool omdat je bang bent om een hoge hartslag te krijgen,” zegt Charlotte Ekström, psycholoog bij Feelgood.

– Maar je kunt af en toe paniekaanvallen hebben zonder dat het leidt tot een paniekstoornis”, zegt ze.

Stress, angst en hoge druk kunnen een paniekaanval uitlokken. Wat een paniekaanval uitlokt is individueel, maar er zijn gemeenschappelijke kenmerken.

– Het zijn mensen die al veel druk voelen. Ze ervaren hoge niveaus van andere stress, angst of druk. Depressie kan ook een invloed hebben. De slechte gezondheid ligt ergens anders, niet in de paniekaanval zelf. Als we mensen zien die er last van hebben, kijken we naar wat er nog meer aan de hand is in hun leven. Vaak heeft het te maken met het feit dat de persoon al een hoog stressniveau heeft dat hem kwetsbaarder maakt.

De reactie van het lichaam op een paniekaanval is dezelfde als wanneer we in echt gevaar verkeren. Charlotte Ekström vergelijkt het met het tegenkomen van een slang in het bos. Adrenaline en cortisol komen vrij en het lichaam maakt zich klaar om te vluchten.

– Bij een paniekaanval hebben de hersenen de situatie verkeerd geïnterpreteerd. Er is geen dreiging van buitenaf, maar het lichaam reageert wel zo.

De symptomen zijn ernstig en kunnen beangstigend zijn. Veel mensen zijn naar de eerste hulp gegaan in de overtuiging dat ze een hartaanval of een andere ernstige aandoening hadden. Sommigen kunnen het gevoel hebben dat ze de controle verliezen en gek worden.

– Het is goed om te controleren of het niet iets fysiologisch is. Als het echter na 15-20 minuten overgaat en je hebt geen symptomen meer, dan is het een paniekaanval en is het ongevaarlijk, ook al is het onaangenaam. Als de symptomen aanhouden, kan het iets anders zijn.

Als een paniekaanval eenmaal is begonnen, is deze moeilijk te stoppen omdat het een sterke stressreactie is die door het lichaam wordt getriggerd.

– Wat je kunt doen is jezelf geruststellen en redeneren dat dit een paniekaanval is en dat het niet gevaarlijk is. Het gaat wel weer over. Maar een aanval die is begonnen afremmen is moeilijk.

Wat op de lange termijn helpt, is werken aan de onderliggende oorzaken die je kwetsbaar maken en tot de aanvallen leiden. De stressoren die het echte probleem zijn. Je kunt dit zelf doen of professionele hulp zoeken, afhankelijk van de ernst van het probleem.

– Wat we merken is dat als je kunt beginnen te werken aan de echte problemen, het ook het aantal aanvallen vermindert.

Vraag welke hulp de persoon nodig heeft.

Meer leren over wat er gebeurt als je een paniekaanval hebt, is ook een manier om beter met de situatie om te gaan.

– Hoe meer je weet, hoe beter je met de situatie kunt omgaan.

Kan ik als buitenstaander iets doen om iemand met een paniekaanval te helpen? Misschien als een collega op het werk er last van heeft.

– Als het een persoon is die er open over is, is het goed om van tevoren een gesprek aan te gaan en te vragen wat helpt en wat de persoon nodig heeft als er een aanval komt.

– Maar als je het niet weet maar plotseling ziet dat een collega een paniekaanval heeft, is het belangrijkste om te proberen zelf rustig te blijven. Vraag de persoon indien mogelijk of je hem of haar op een of andere manier kunt helpen. Als daar ruimte voor is, help de persoon dan om zichzelf gerust te stellen.

FEITEN
Wat is een paniekaanval? Het lichaam reageert alsof het bedreigd wordt en de hersenen sturen signalen uit dat er gevaar dreigt. Het is een zeer stressvolle situatie, vaak veroorzaakt door een hoog stressniveau dat iemand bijzonder kwetsbaar maakt. De symptomen zijn sterk en lijken op een ernstige ziekte. Het kan bijvoorbeeld zijn:

• Druk op de borst
• Hoge polsslag, snelle ademhaling
• Moeite met ademhalen
• Tintelingen of gevoelloosheid in vingers en voeten
• Duizeligheid, gevoel van duizeligheid of tunnelvisie
• Gevoel van onwerkelijkheid, alsof je in een luchtbel zit.

TIPS
Hoe ga ik om met paniekaanvallen? Meer leren over wat er gebeurt als ik een aanval heb, helpt vaak. Meer leren over een aandoening wordt psycho-educatie genoemd. Met meer kennis is het makkelijker om te leren omgaan met de situatie.

Door te werken aan de onderliggende oorzaken – stress, angst, depressie of andere factoren – verminderen de aanvallen.

Een paniekaanval is niet gevaarlijk en als je je kunt realiseren dat het een paniekaanval is en niets anders, wordt het gemakkelijker om in de situatie te zijn, en er mee om te gaan.